Cumhurbaşkanlığı Ekonomi Politikalar Üyesi ve İstanbul Üniversitesi İslam İktisadı ve Finansı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Servet Bayındır, faizsiz iktisat sistemi ile ilgili değerli değerlendirmelerde bulundu.
Bayındır iktisatta yaşananlarla ilgili pandeminin ehemmiyetine dikkat çekerken şunları söyledi.
“Şu an yaşadığımız ekonomik krizin esas nedeni pandemi. Pandemi ortaya çıkınca bütün insanlık bir şok ile karşılaştı. Öncelikle bir karantina uygulaması başladı. Bu uygulama hayatın bütün taraflarını etkilemek ile birlikte öncelikle ekonomik alanı etkiledi. Fabrikalar çalışmalarını durdurdu. Lojistik sistemi çöktü. Bununla birlikte üretim durdu. İnsanların hareket alanı daralınca çok spesifik alanlar dışında tüketim de durma noktasına geldi. Ekonomik krizin birinci nedeni bu.”
ÜLKELERİN PİYASAYA PARA VERMELERİ
Pandemi devrinde bilhassa ABD’nin ve Avrupa’daki birtakım ülkelerin piyasayı rahatlatmak için para basıp dağıtım yaptığına dikkat çeken Bayındır şunları söyledi:
İkinci olarak pandemi sürecinde bütün ülkeler yüksek ölçüde para basarak piyasaya sürüdüler. Örneğin Amerika’nın piyasadaki parası bir buçuk trilyon dolar iken şu anda sekiz trilyona yaklaştı. Avrupa’da da tıpkı durum yaşandı. Çabucak çabucak bütün ülkelerde birebir durum yaşandı.
Dikkat edersek dünyada şu an iki türlü kriz var. Birincisi enflasyon krizi ikincisi ise mal tedariki krizi. Yani birtakım ülkelerde reyonlar boşaldı. Bütün bunlar rutin akışın bozulmasından ötürü yaşandı. Bizdeki yaşadığımız ekonomik sorunun kaynağı da öteki ülkelerde yaşanan bu enflasyon krizi. Örneğin pandeminin başında bir kalem Amerika’da bir buçuk dolar idiyse şu an sekiz dolar. Evet bu Amerika açısından bir enflasyon lakin bunun bize yansıması çarpan tesiriyle birlikte çok daha yüksek oluyor. Münasebetiyle aslında bizde bir ekonomik kriz yok enflasyon sorunu ve bu enflasyonun getirdiği fiyat pahalılığı sorunu var.
“TÜRKİYE’DE İKTİSADIN ÇARKLARI DURMADI”
Bu krizin tüm dünyada var olduğunu belirten Bayındır, pandemiden çıkış ile talebin yükseldiği ve ve Türkiye’nin bu noktada tüm zorluklara karşın faaliyetlerini sürdürdüğünü söz etti:
Lakin bütün dünyada tıpkı sorun var. Örneğin pandemi sürecinin sona ermesiyle güce çok büyük bir talep oldu. Talep çok olunca fiyatlar çok fazla yükseldi. Lojistik alanında da birebir formda talep oldu. Tabi tüm bunlar maliyetlere yansıdı. Bu da maliyet enflasyonunun ortaya çıkmasına neden oldu. Öteki taraftan cari açığın olması ve kurdaki hareketlilik olumsuz bir tesir oluşturdu. Tekrar pandemiden çıkmanın heyecanıyla talepte çok yüksek bir artış gerçekleşti. Tüm bunlar fiyatların yükselmesine neden oldu. Allah’a hamd olsun tüm bunlara karşın Türkiye’de iktisadın çarkları durmadı ancak biz de bu durumdan etkilendik.” Sözlerini kullandı.
“ASIL SORUN FAİZDİR”
“Enflasyon sebep faiz sonuç tezi her tarafıyla ispatlanmış ve kabul edilmiş bir teori değildir.” diye konuşan Bayındır, “Bu görüşün geçmişi de o kadar eski değildir. 1994 yılında Taylor isimli bir kişinin ortaya attığı bir görüş. Hasılı bu görüş şunu söylüyor: Enflasyon lokomotiftir faiz vagondur hasebiyle sizin faizi yönetim edebilmeniz için enflasyonu yönetim etmeniz gerekir. Burada da kendine nazaran birtakım formüller ortaya koyuyor. Fakat bu görüş 2008 krizinde iflas etti. Bugün cumhurbaşkanı yanlış düşünüyor diyenler çok âlâ biliyorlar ki kendi savundukları tez iflas etmiştir.
Bir de cumhurbaşkanının tabir ettiği faiz sebep enflasyon sonuç teorisine bakalım.
Bir defa şunu söyleyelim asıl sorun faizdir. Faiz tabanı adeta kaygan hale getirmekte siz bunun üzerine bir şey inşa edemiyorsunuz. Bugün faizin düşürülmesinden ötürü enflasyon çıktı diyorlar. Pekala 2000’li yıllarda enflayon ve faiz kaçtı? Bu görüş sahipleri o tarihlerde iktisat idaresinin başındaydılar ve o vakitte kendi tezlerini uyguluyorlardı. Demek ki o fikirleri tahlil olmamıştı. Türkiye büyük bir krizle karşılaşmıştı. Münasebetiyle enflasyon sebep faiz sonuç yaklaşımı büsbütün bir ezberden ibaret. Sayın Cumhurbaşkanımızın lisana getirdiği tez yalnızca ona ilişkin değil bunun 1929’dan beri akademide yeri var. Bu gerçek bir tezdir” dedi.
DÜNYADAKİ YÜRÜYEN EKONOMİK SİSTEM GERÇEKTE FAİZSİZDİR
İktisadın temelinin faizsiz olduğuna dikkat çeken Bayındır, “Bugün tüm dünyada insanların muhtaçlıkları gerçek iktisat sistemi üzerinden karşılanıyor. Faiz yalnızca bu gerçek ekonomik faaliyetlerin, mal ve hizmetlerin üretimi, dağıtımı üzere süreçlerde kullanılan para akışı için gündeme gelen usullerden yalnızca bir tanesi. Bunun dışında yüzlerce faizsiz para akışı prosedürü var ve bu prosedürler dünyanın birçok yerinde uygulanmaktadır.
Örneğin, Amerika’da bugün insanların tasarruflarının yüzde 70’e yakını paydaşlık temelli sermaye piyasalarına yatırılmış durumdadır. Başka bir kısmı teşebbüs sermayesi yatırım fonlarındadır. Toplam tasarrufların yüzde 7’si faizli sistem içerisindedir. Lakin bizde yüzde 93’ü faizli sistem içerisindedir. Kalan yüzde 7’si ortaklı temelli piyasadadır. Amerika bu yüzden krizlere karşı çok kolay reaksiyon verebiliyor. Hasebiyle aslında dünyadaki ekonomik hayatın üzerine kurulduğu sistem gerçekte faizsizdir. Faiz arızidir.
Faiz nerede gündeme geliyor? Birincisi devletler parayı piyasaya sürerken. Yani devletler merkez bankaları üzerinden parayı bankalar aracılığı ile piyasaya sürerken faiz formülünü kullanıyorlar. Halbuki bunu faizsiz teknikle de yapabilirler. Yeniden diyelim ki piyasada fazla para var bu paralar piyasadan çekilirken faizli sistemlerle çekiliyor. Maalesef bütün dünyadaki merkez bankaları bu formda çalışıyor. Faizin gündeme geldiği birinci nokta burası.” dedi.
“YAPMAMIZ GEREKEN FAİZE MECBURİYETİNİ ORTADAN KALDIRIP FAİZSİZ PROSEDÜRLERİ HAYATA GEÇİRMEKTİR.”
Bayındır, “İkincisi de vatandaşların yahut şirketlerin tasarruflarının toplanıp fon transferi yapılırken faizli yola başvuruluyor. Halbuki faizli prosedür bir köprü ise bunun dışında onlarca köprü var. Pekala sorun ne? Birincisi biz akademik olarak bunun mevzuata yansıması yahut kurumsallaşması için köprüler inşa etmemişiz. Tek bir köprü inşa edilmiş o da faizli sistem. Yani şu anda faizsiz bile olsa fonlar bu köprüden geçmek zorunda.
Artık diyelim şu an evet bankalar var lakin bir de teşebbüs sermayesi şirketleri var. Dünyada bankalardan çok teşebbüs sermayesi fonları, yatırım fonları, gayrimenkul fonları ve sigorta fonları var. Buralarda çok büyük paralar var lakin bizim aklımıza yalnızca bankalar geliyor. Bankalar aslında bunların yalnızca acenteliğini yapıyor. Bizim yapmamız gereken tüm dünyada aslında uygulanan faizsiz sistemi ülkemizde biraz daha ön plana çıkartıp kurumların faize mecburiyetini ortadan kaldırıp faizsiz prosedürleri hayata geçirmektir.” dedi.
“ARANIZDA VARLIK TRANSFERİNİ BATIL YOLLAR İLE YAPMAYIN”
“Faizsiz ekonomik sistemin Türkiye’de uygulanması son derece mümkün” sözlerini kullanan Bayındır şöyle konuştu;
“Aslında kısmen uygulanıyor. Örneğin, kamu piyasadan bir ekip muhtaçlıkları için fon talep ediyor. Faiz aslında asıl burada karşımıza çıkıyor. Mesela merhum Özal birinci köprünün on yıllık gelirlerini sattı ve ikinci köprüyü yaptı. Yani kamunun kendi kaynağı ile yeni yatırımı finanse etti. Bunun benzerini biz bugün çok rahatlıkla yapabiliriz. 2021 yılının Şubat ayında çıkan yasa ile proje finansmanı sistemi ile kamu altyapı yatırımları yahut diğer birtakım yatırımların finanse edilmesi mümkün hale getirildi.
Bir oburu varlık fonu kanunu var. Bu kanuna nazaran varlık fonundaki şirketlerin varlıklarının aşikâr bir oranını pay senedi haline getirerek ve bu şirketleri piyasaya arz ederek oradan gelecek gelirlerle biz faizcilere olan mahkumiyetimizi bitirmiş oluruz. Zira faizciler bizim ne kadar paraya muhtaçlığımız olduğunu biliyor ve bize ona nazaran faiz uyguluyorlar.
Yani Amerika’da doların faizi yüzde 0,25 buna, razı oluyorlar lakin bizde ki yüzde 17’e razı olmuyorlar!
Faizsiz sistem için bir başka yol yurt dışından ülkemize gelen sermayenin bankalardaki faizli mevduat tekniği ile değil de mal ve hizmet alım ve satımına yönlendirmemiz lazım. Biz yurt dışından para getirecek olanlara para kazanacakları faizsiz seçenekler sunmalıyız. Örneğin gel borsaya yatır ve menkul değer al demeliyiz. Yani biz Allah-u Teala’nın Nisa Müddeti 29’da buyurduğu gibi “Aranızda varlık transferini batıl yollar ile yapmayın, karşılıklı isteğe dayalı ticaret ile yapın” emrinden hareketle ticari karakterli formülleri geliştirmeli ve kullanmalıyız. Biz sistemimizi bu biçimde kurduğumuzda ki tekrar ediyorum kurabiliriz insanlara hiçbir yararı olmayan faiz parazitinden kurtulabiliriz. Tabi bu noktada irade ortaya konması gerekmektedir. Ben sayın cumhurbaşkanımızın açıklamasında bu iradeyi görüyorum. Ancak birebir irade bu işle ilgilenen bürokrasi ve akademide de olmalı.”
“HER ALANDA ÜRETİM YAPARKEN BİREBİR ANDA FAİZDEN DE UZAK DURMALIYIZ”
Bayındır son olarak şöyle konuştu;
“Allah-u Teala faizi yasaklamıştır gerçek. Fakat biz yalnızca faiz yasağına uyarak öbür şeyler yapmadan muvaffakiyete ulaşamayız. Biz öncelikle her alanda katma pahalı üretim yapmalıyız. Bunu yapmadan faizi ortadan kaldıramayız. Yani biz her alanda üretim yaparken birebir anda da faizden de uzak durmalıyız.
Evvel çalışalım, üretelim sonra faizden kurutuluruz olmaz. Zira faiz bir virüs üzeredir. Sizin yalnızca bünyenizi sağlam tutmanız yetmez bu virüsten de korunmanız gerekir. Zira bu o denli bir virüstür ki bünyeye girdi mi bünye ne kadar sağlam olursa olsun çok önemli ziyanlar verir.
Allah-u Teala buyuruyor ki “faiz mahveder”. Münasebetiyle faizli yollardan uzak durmadan kurtuluş mümkün değildir.
Şu soru akla gelebilir. Şu an dünyanın bütün gelişmiş ülkelerinde faizli sistem var. Tamam, lakin bu ülkelere baktığınız vakit 1850’den beri her on yılda bir özel ve genel finansal krizler yaşanmaktadır. Yapılan bütün bilimsel çalışmalar bu krizlerin ana sebebinin faiz ve spekülasyon olduğunu ortaya koyuyor.
Hasebiyle bizim bu faizden kurtulmamız lazım. Allah’ın müsaadesi ile kurtuluruz. Bu bir ütopya değildir.”