Hasan Dağı volkanının harekete geçtiği istikametindeki haberinden sonra gözler dünyanın ikinci, Türkiye’nin ise en büyük volkanik krater gölü olan Nemrut Krater Gölü’ne çevrildi. Doğal hoşluğuyla her yıl binlerce yerli ve yabancı turistin akınına uğrayan kalderada 2002 yılında bir müşahede ağı kurulup, bu emelle 3 adet sismometre istasyonu oluşturulmuştu. Kurulan ağ ile bir devir bölgedeki küçük sarsıntılar başarılı formda kaydedilip volkanın derin yapısı ile ilgili birtakım çıkarımlar yapılırken, kurulan istasyonun bahtına terk edilmesi nedeniyle Nemrut yanardağı ile ilgili hareketler kaydedilemiyor.
Bitlis’te vazife yaptığı devirde Nemrut kalderasıyla ilgili yürütülen birtakım çalışmaların içinde yer alan Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aydın Büyüksaraç, üyesi olduğu Anadolu Su Altı Araştırma ve Sporları Derneğinin (ASAD) Nemrut krateriyle ilgili başlatmış olduğu çalışmalar kapsamında değerlendirmelerde bulundu. Nemrut yanardağındaki volkanik tehlikenin denetim edilebilmesi için etrafında müşahede gayeli bir sismik ağ kurulması gerektiğine dikkat çeken Büyüksaraç, Nemrut yanardağında şu anda müşahede yapılamadığı için gelecekte oluşabilecek volkanik tehlikelerin de takip edilmediğini söyledi.
Nemrut yanardağı için 2002 yılında kurulan ve daha sonrasında kimi münasebetlerle bahtına terk edilen müşahede ağı istasyonu ile ilgili bilgi veren Büyüksaraç, “Nemrut Dağı, Van Gölü’nün batısında Tatvan ilçesine yaklaşık 10 kilometre uzaklıkta volkanik bir dağ olup, içinde bir de göl bulunduran ve bir kalderaya sahip stratovolkandır. Volkanik aktivite yaklaşık 1 milyon yıl evvel başlamış olup, en yakın tarihî aktiflikleri 1441, 1597 ve 1692 yıllarında gerçekleşmiştir. Nemrut yanardağı için bir müşahede ağı 2002 yılında Hacettepe Üniversitesi ve Fransız-Mağmalar ve Volkanlar Laboratuvarı (Université Clermont Auvergne-OPGC) işbirliği ile kurulmuş ve bu maksatla 3 adet sismometre istasyonu oluşturulmuştur. Sismometrelerin birinci yerleştirildiği periyotta alınan kayıtlar ve sonrasında Nemrut volkanı kaynaklı sarsıntı aktiflikleri incelendiğinde, küçük sarsıntıların başarılı biçimde kaydedildiği ve buna bağlı olarak volkanın derin yapısı ile ilgili kimi çıkarımlar yapılmıştır. Fakat güvenlik ve altyapı eksikliği gerekçesiyle istasyon kurulumları istenildiği üzere volkanı kuşatacak biçimde olamamıştır” dedi.
“SİSMİK AĞ ŞART”
Günümüzde artık Nemrut Dağı için bir sismik ağın kurulması için tüm kaidelerin uygun olduğunu vurgulayan Büyüksaraç, “Günümüzde gerek altyapı imkanlarının artması gerekse güvenlik sıkıntısının olmaması nedeniyle istasyon ağının daha az çevresel tesirlerden etkilenecek boyutta oluşturulması mümkündür. Türkiye’de volkanik alanlarda daima izleme son derece az olarak gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle gelecekte faal olması, muhtemel yanardağların davranışlarıyla ilgili bilgi altyapısı oluşturulamamaktadır. Lakin olağan dışı tesirlerin tanımlanabilmesi için öncelikle olağan sürecin bilinmesi gerekir. Dünyada var olan ve birbiriyle temaslı bu cins müşahede istasyonlarıyla işbirliği de bu yolla kurulabilecektir. Nemrut ve etrafının eko turizme uygun olması ve memleketler arası jeopark ağına katılma potansiyeli nedeniyle de volkanik tehlikenin denetim ediliyor olması gerekmektedir. Dünyada yapılan uygulamalar incelendiğinde en başarılı uygulamanın Aralık 2000’de, Meksika’daki Ulusal Afet Tedbire Merkezi’ndeki bilim insanları, Meksika kenti dışındaki Popocatépetl yanardağının püskürmesini iki gün öncesinden iddia etmeleri örnek olarak gösterilebilir. İddia, İsviçreli bir volkan bilimci olan M. Chouet tarafından yapılan ve uzun periyotlu salınımların artışı üzerine sürdürülen araştırmalar sonucunda yapılmıştır. Hükümet 10 binlerce kişiyi kentten uzaklaştırmış ve 48 saat sonra, yanardağ püskürmüştür. Bu püskürme, Popocatépetl yanardağının bin yıl boyunca karşılaşılan en büyük püskürmesi olmuştur. Volkanik aktivitenin sismik kayıtçılarla izlenmesi, bir patlamanın varsayım edilmesine ve halka volkanik bir tehlike alarmı verilmesine hizmet eder. Bu nedenle, bir volkanın bölgesindeki izleme sistemi sismik olayları tam olarak belirleyebilmeli ve elde edilen bilgiyi mümkün olan en süratli bir formda işlemelidir. Bu sorunu çözmek için, bir sismik ağın en az üç ila beş sismik istasyondan oluşması gerekir. İstasyon sayısı ve dağılımı öncelikle sarsıntıların pozisyonlarının ve faylanma düzeneklerinin uygunlaştırılması için planlanmıştır. Ulusal kurumların kaydedemediği ve/veya tanımlama yapamadığı mikro zelzelelerin saptanması ve kıymetlendirilmesi ve bunların spektral kaynak parametrelerinin belirlenmesi gerekmektedir. Nemrut yanardağı etrafında bir sismik ağ kurulmalıdır. Bu biçimiyle proje ortakları olan Hacettepe Üniversitesi ve Bitlis Eren Üniversitesi işbirliği ile kâfi finansman bulunabilirse çalışma gerçekleştirilebilecektir” formunda konuştu.
“SORUN CÜZİ BİR BÜTÇEYLE ÇÖZÜLEBİLİR”
Bölgede başlattıkları çalışmalardan birinin de Nemrut krateriyle ilgili olduğunu belirten Anadolu Su Altı Araştırma ve Sporları Derneği (ASAD) İdare Konseyi Lideri Mehmet Salih Aygün ise Nemrut yanardağı için bir müşahede ağı 2002 yılında Hacettepe Üniversitesi ve Fransız-Mağmalar ve Volkanlar Laboratuvarı (Université Clermont Auvergne-OPGC) işbirliği ile kurulmuş ve bu hedefle 3 adet sismometre istasyonu oluşturulmuştur. Fakat daha sonra güvenlik ve bütçe mazeret edilerek yazgısına terk edilmiştir. Hasan Dağı sismometre projesi İngiliz ve MTA tarafından yürütülürken Nemrut Krater Gölü sahipsiz kalmıştır. Kestirimi 5 bin dolarlık bir bütçeyle çözülebilecek bu sorun için yetkili kurumlarımızı daha hassas olmaya davet ediyoruz” diye konuştu.